به گزارش اقتصادنامه به نقل از ایرنا، شصت و دومین جلسه از سلسله نشست‌های «نقد و اندیشه» با موضوع «آسیب شناسی شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی» با حضور «حجت الاسلام سید محمد حسین حسینی» پژوهشگر دینی و روانشناس و «محمدرضا پویافر» جامعه‌شناس فرهنگی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین برگزار شد.

حجت الاسلام حسینی، پژوهشگر دینی در این نشست که در وزارت ارتباطات برگزار شد، با اشاره به اینکه تمام تلاش ما بر این است که اگر فردی ما را نقد می کند باید اجازه بدهیم که نظر او در صفحه باقی بماند و آن را حذف نکنیم، گفت: کسانی که در صفحات اینستاگرام نظر می گذارند دو دسته هستند، دسته اول افرادی که طرفدار شما هستند و دسته دوم کسانی که با شما زاویه دارند.  

حسینی با اشاره به اینکه باید اول مشخص کنیم که هدف از مدیریت فضای مجازی چه هست، افزود: هدف سیاست گذاران برای مدیریت این فضا، کنترل کودکان و نوجوانان و حفظ آنها از خطرات آن است ولی اینکه چگونه می خواهیم مدیریت بکنیم موضوع مهمتری است. 

این فعال فضای مجازی با بیان اینکه نمی توان با فیلترینگ مدیریت کرد، ادامه داد: کنترل افراد از بیرون از نظر روانشناسی به شدت ناکارآمد است و نمی توان با ضرب و زور کسی را کنترل کرد. 

وی افزود: روش آگاه کردن افراد بسیار مهم است. با فیلتر کردن، بستن و کنترل کردن نمی توان جواب گرفت. بلکه این فضا را با آموزش و فرهنگ سازی می توان کنترل کرد. 

حسینی با تاکید بر اینکه یکی دیگر از روش های کنترل این فضا آگاهی دادن به والدین است، گفت: والدینی که هیچ آشنایی با اینستاگرام ندارند و حتی کار کردن با گوشی هوشمند را بلد نیستند اگر آموزش ببینند می توانند به کنترل این فضا کمک کنند. 

این روانشناس و پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه والدینی که آگاهی خود را با کمک روانشناسان بالا می برند می توانند با شیوه های رفتاری به فرزندان خود برای حل مسایل و مشکلات در این فضا کمک کنند، تصریح کرد: برای مدیریت این فضا به جای تغییر به دنبال تاثیر باشیم. فاعلِ تغییر دیگران هستند، شما هیچوقت روی دیگران نمی توانید تغییر ایجاد کنید چون او یک شخصیت مستقل دارد و در صورت فشار آوردن فرد به جای تغییر رفتار به پنهانی انجام دادن کارها روی می آورد که در نوجوانان فاجعه است. 

حسینی فاعل تاثیر را، خود فرد دانست و گفت: وقتی به دنبال تاثیر می رویم به دنبال آن کارآمدی به وجود می آید و نتایج بهتری می توان گرفت. تا وقتی یه دنبال این نباشیم که من چگونه می توانم در این فضا بر روی نوجوان و فرزند خود تاثیر گذار باشم به نتیجه نخواهیم رسید. 

وی با اشاره به اینکه «من» تاثیر گذار در فضای مجازی همه هستند و هیچکس نباید مسئولیت گریزی کند و نوک پیکان را باید به سمت خود بگیرد تا تاثیر گذار باشد، افزود: اگر من بگویم تقصیر والدین است که در تربیت و کنترل فرزندان خود کوتاهی کرده اند، باید بپرسم من چگونه بر روی آنها تاثیر بگذارم و آنها را آموزش بدهم. 

سید محمد حسین حسینی با اشاره به اینکه فضای مجازی تبعات گوناگونی دارد، گفت: یک بخش تاثیرات فضای مجازی بر حوزه فردیت، انزوای افراد و گذر و تغییرات جامعه است و بخش دوم تولید محتوا برای این فضا است. حضور در این حوزه، یک قدرت است و اگر الان از خودمان بپرسیم باید این فضا را قبول کنیم یا نه؟ در پاسخ باید بدانیم که پذیرفتن و نپذیرفتن این فضا چه تبعاتی دارد.

این روانشناس با بیان این‌که اگر شما فضای مجازی را کنار بگذارید و از آن بیرون بیایید فقط خودتان را از این فضا محروم کرده اید، تصریح کرد: اوایل حضور فضای مجازی حوزه علمیه با آن مخالف بود ولی الان شاهد حضور حداکثر حوزه در این عرصه هستیم، زیرا این فضا، فضای قدرت است و اگر برای آن تولید محتوا نکنی، مخالف تو از این تریبون استفاده می کند. 

حسینی با اشاره به فیلتر تلگرام و تبعات آن برای تولید کنندگان محتوای دینی در این فضا گفت: افراد زیادی که در این حوزه به تولید محتوا با هزینه های بالا می پرداختند با فیلتر تلگرام دلزده شدند زیرا هیچکدام از پیام رسان های داخلی مخاطب تلگرام را نداشتند و عملا هزینه کردهای این افراد بی نتیجه ماند. 

وی فیلتر تلگرام را عاملی برای انحراف و پنهانکاری اعلام کرد و افزود: اگر اینستاگرام هم فیلتر شود در کشور فاجعه به وقوع می پیوندد. 

حسینی با تاکید بر اینکه کرونا بسیاری از مشاغل را در کشور تعطیل کرده و به همین دلیل بسیاری از مشاغل در فضای مجازی فعال شده اند، اظهار کرد: کسانی که دغدغه فرهنگی و مسائل جنسی در کشور دارند ابتدا باید بازار کار را ساماندهی کنند زیرا تا زمانی که اشتغال برای جوان فراهم نشود توجه به صفحات زرد هم ادامه دارد. 

حسینی با تاکید بر اینکه رسانه های اجتماعی بد یا خوب ندارد و محتوایی که ما برای آن تولید می کنیم آن را شکل می دهد، تصریح کرد: به نظر من برخی از مسوولان ما دغدغه تولید محتوا و اصلاح این فضا را ندارند بلکه بیشتر به دنبال قطع کردن آن هستند تا صورت مسله را پاک کنند. ولی باید به این نکته توجه داشته باشند که بستن این پلت فرم ها باعث حضور مردم در یک تریبون و پلت فرم دیگر می شود.

محمدرضا پویانفر: پیچیدگی‌های شبکه های اجتماعی نسبت به پیام رسان‌ها بیشتر است

«محمدرضا پویافر» جامعه شناس و استاد دانشگاه در این نشست گفت: همه افراد علاقمند هستند که صرف نظر از اینکه تایید یا مورد انتقاد قرار می‌گیرند دیده شوند.  باید از نظرات مخالف و انتقادات استقبال کرد ولی نوع سوم کنشگری در فضای مجازی وجود دارد که با نظر فرد کاری ندارند بلکه او را تخریب می کنند که شما را ناچار به حذف افراد می کند.

پویافر با بیان اینکه اگر موضوع تولید محتوای دینی در رسانه های اجتماعی یا social media اعم از شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها، هر کدام اقتضائات خاص خود را دارد، گفت: پیچیدگی‌ها در شبکه های اجتماعی نسبت به پیام رسان ها  بیشتر است.

این استاد دانشگاه با اشاره به لایو اخیر بلاگر اینستاگرامی با یکی از مخاطبان نوجوان خود، تصریح کرد: استعاره کوه یخ در این مورد قابل استفاده است زیرا بسیاری از مردم ویدیویی را مشاهده کردند که برای آنها عادی بود یا در فضای فعلی جامعه آن را دیده بودند. 

پویافر با اشاره به نوع ارتباط این نوع مخاطبان با رسانه ها تصریح کرد: توزیع سنی مصرف کنندگان محتوا اینستاگرام در اکتبر ۲۰۲۰ نشان می دهد که حداقل ۷/۱ درصد بین ۱۳ تا ۱۷ سال سن دارند.

وی با بیان اینکه یک سوم مخاطبان اینستاگرام  ۲۵ تا ۳۴ ساله‌ها هستند، ادامه داد: بیش از ۶ درصد بالای ۵۵ سال سن دارند و این ذهنیت که افراد با بالا رفتن سن تغییر نمی کنند را عوض خواهد کرد زیرا بسیاری از همین افراد در جامعه در معرض تغییرات جدی عاطفی هستند.

این جامعه شناس با بیان اینکه اکثر گروه ها و افراد دغدغه مند حاضر نیستند از خود هزینه کنند، تصریح کرد: این افراد هیچگاه این پرسش را از خود نداشته اند که چرا حاضر به هزینه از تفکر و اندیشه خود نیستند و به دنبال این هستند که دیگرانی فرش قرمز را برای آنها پهن کنند تا آنها در حوزه مورد دغدغه خود حضور داشته باشند بدون اینکه کوچکترین هزینه ای از خود کرده باشند. 

وی این رفتار را نشانه عمیق نبودن در دغدغه این افراد دانست و افزود: در لایه های بالاتر، در سطوح میانی و کلان کشور هم در حوزه های مختلف سریع انگشت اتهام را به سمت یک دستگاه نشانه می روند که با فلان گروه یا اتفاق برخورد کند. نکته در اینجا است که هیچکس از این افراد نمی پرسد که شما در کنشگری خود چه فعالیتی برای رفع این دغدغه کرده ای و احتمالا با صدای بلند اعلام کردن آن دغدغه برای آن‌ها کارکرد دارد. حتی اگر به آن موضوع خیلی هم باور نداشته باشند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه با ورود اینترنت به کشور می توان دو سوال را مطرح کرد، گفت: اول اینکه ما برای اینترنت چه کردیم؟ و دوم اینترنت با ما چه کرد؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت ما اینترنت را به صورت قطره چکانی وارد کشور کردیم و الان بر بستر آن به مردم خدمات ارائه می دهیم و در برخی موارد آن را کند و حتی فیلتر کرده ایم و البته تمام این موارد در ذیل تغییرات اجتماعی در کشور بود که بدیهی به نظر می رسد ولی در شرایط فعلی مهمترین مسله کشور است.  

وی ادامه داد: در پاسخ به سوال دوم باید گفت تغییرات اجتماعی در نتیجه ارتباط فرهنگی با رسانه به وجود آمد و در هر لحظه سبک زندگی، رفتارها و تفکر ما را تغییر می‌دهد ولی در کشور هیچ نشانه ای از فکر کردن بر روی این موضوع نیست و در نتیجه رسانه خانواده ما را تغییر داده است به صورتی که نرخ تجرد قطعی در ایران ۴/۳ است که بالاتر از میانگین بسیاری از کشورهای توسعه یافته است و این نشان می دهد که تلاش ما برای نهادینه کردن فرهنگ خانواده در کشور به بن بست رسیده است.

 پویافر با بیان اینکه مداخله حکومت در عرصه های فرهنگی درست نیست، گفت: نقش دولت در این عرصه باید سیاستگذار، حمایتگر، تسهیل گر و ناظر باشد. حضور داشته باشد  ولی در حال حاضر ما نظام های غیر دولتی برای این فعالیت ها نداریم و نتیجه این می شود که در نهایت حاکمیت مانند یک پدر همیشه نگران همواره در کنار مردم و جامعه حضور دارد. 

وی خاطرنشان کرد: حکومت در ایران همیشه از واگذاری حوزه های فرهنگی به مردم واهمه دارد و در نتیجه اراده ای هم برای واگذاری و تغییر وجود ندارد. به عبارت دیگر حکومت همیشه می ترسید با رها کردن این حوزه مردم به انحراف کشیده شوند.